Voor de zesde keer maakt analyticus Robby Makka een ‘jaaranalyse’ op 25 mei. Deze dag is niet alleen een herinnering aan de verkiezingsdag, maar is ook een juist moment om een evaluatie te maken van de verrichtingen van de coalitie over het afgelopen jaar. Deze analyse wordt in 3 delen gepubliceerd. Makka gaat onder andere in op de wisselkoers, het bedanken van governor van de Centrale Bank van Suriname (CBvS) Glenn Gersie en de affaire Surinaamse Post Spaarbank (SPSB). Daarnaast komen aan de orde de begroting 2019, monetaire financiering, inflatie en leningen. Hij blikt terug op enkele pikante momenten en uitspraken over de economie, oplossingsinstrumenten en sluit af met prognoses en een nabrandertje.
Volgens Makka zijn er twee absolute dieptemomenten tussen mei 2018-mei 2019:
1. De vervanging van governor Gersie en zijn topstaf bij de CBvS (brain waste);
2. Het vertrek van enige hoogleraar Monetaire Economie Prof Anthony Caram uit Suriname naar Nederland.
Als belangrijkste hoogtepunten zijn de besluiten:
1. Om de 30% goudaandelen van de Staat niet te verkopen aan Rosebel Gold Mines, maar aan Staatsolie;
2. De durf om het SPSB-dossier met klinkende namen bij de procureur-generaal in te dienen.
Het woord van het jaar 2018 ‘gossip’, geroepen door minister Soewarto Moestadja in februari 2019 in De Nationale Assembllee, over het wel of niet vertrek van oud-governor Gersie. Hoewel de minister zich van dit woord later verschoonde, werd Gersie uiteindelijk toch bedankt.
Het jaar 2018/2019 reflecteerde (voorts):
• het jaar van de drugsduikboot, vooral de discussies en impact hiervan;
• de €19 miljoen die door Nederland is aangehouden;
• de leugen van minister Gillmore Hoefdraad van Financiën rond het vertrek van Gersie;
• de grondperikelen rond ex-minister van RGB, Roline Samsoedien;
• de zin en onzin over de MoU met Alcoa;
• de aanstelling van de nieuwe governor Robert van Trikt;
• de begroting 2019 die nog in behandeling is, vandaag is dag 145, 220 dagen resteren in 2019;
• het risico van de 30% aandelen in het Saramacca-gebied die door de regering aan Rosebel Gold Mines verkocht zouden worden en die nu naar Staatsolie gaan en
• de recentste affaire over de SPSB, waarbij de president genoodzaakt was om alle EcoFin kopstukken met de procureur-generaal erbij op te roepen en de leiding van deze bank met verlof te sturen.
De grote risico’s:
De grote risico’s in de economie waren het afgelopen jaar:
• de torenhoge leningen;
• de dikke tekorten;
• de stijgende wisselkoers;
• de rommelige begroting en de behandeling hiervan en
• het verkwistend management: 67 ministers zijn in 9 jaren tijd benoemd.
Koersontwikkeling
De wisselkoers voor de US$ is sinds kort wederom stijgende. President Bouterse beloofde in april 2016 om de koers “naar beneden te brengen”. Deze poging ondernam hij in 3 jaren tijd, liefst 3 keren, tevergeefs:
• Op 13 april 2016 had de president de koersverlaging voor de eerste keer beloofd. De koers was toen SRD 5,79 voor $1;
• Drie maanden later, midden juli 2016, beloofde hij wederom een koersverlaging. Deze was op 13 juli 2016 gestegen naar SRD. 7,16;
• Drie jaren later, mei 2019, deed hij dat wederom. De gewenste koers van de president is SRD 7.75 waarna een evaluatie moet volgen.
De regeringsleider beloofde in april 2018 dat er geen reshuffeling meer zou volgen. Beide beloftes (koersdaling en ministerswissel) zijn niet waar gemaakt.
Naast het vertrek van de gehele RvC, adviseur Caram en governor Gersie werden liefst drie vrouwelijke EcoFin leidinggevenden bij de CBvS vervangen, zonder duidelijkheid te geven. De regering strikte per maart 2019 de oud-accountant van de DSB en de adviseur van SPSB, Van Trikt als nieuwe governor.
Begroting
De begrotingsbehandeling 2019 is nog steeds niet afgerond. In deze conceptbegroting staat dat het staatsapparaat bijkans SRD 2,5 miljard per jaar kost. De andere benoemde kostenposten zijn: SRD 2 miljard aan subsidies, SRD 1.2 miljard aan aflossing, bijkans SRD 7 miljard aan leningen en SRD 1 miljard aan rente. Het land heeft vorig jaar in totaal amper SRD 6 miljard verdiend. Daarom zijn de uitgaven van SRD 15 miljard en de ontvangsten van ruim SRD 7 miljard op deze conceptbegroting ronduit een blamage en belediging. De ontvangsten zijn niet voldoende om rente, schulden en alle ambtenaren te betalen. Zowel de activa als passiva moeten worden gehalveerd. De begroting, vooral het uitgavenbedrag van SRD 15 miljard is dubbel begroot, dubieus, doorzichtig en disparaat. Deze begroting is extra economische tranen waard.
President Bouterse heeft vanaf de start van zijn eerste regeertermijn op 12 augustus 2010 en de verlenging van een tweede termijn in 2015, in totaal 67 personen tot bewindslieden benoemd. Daarvan zijn zeker 51 vervangen, ongeveer 47 ex-ministers genieten rijkelijk van de privileges waarop zij wettelijk aanspraak maken. Een deel is ook nog benoemd tot raadsadviseur van de president. Dit kost het land tientallen miljoenen SRD op jaarbasis.
De begroting 2019 moet weer flink worden afgestoft, opgepoetst en gerestyled. Vicepresident Ashwin Adhin heeft donderdag tot verbazing van oppositie én coalitie meegedeeld dat er geen nota van wijziging wordt ingediend door de regering. Dit terwijl minister Hoefdraad dinsdag nog zei dat er wijzigingen zullen komen. Er is een tekort van ruim SRD 8800 miljoen. Het is geen wonder dat zoveel financiële ellende zich blijft voordoen. Hopelijk komen de wijzigingsvoorstellen vanuit De Nationale Assemblee.
Inflatie
De gecumuleerde inflatie van de afgelopen 7 jaren en 3 maanden is: 2012: 4,3%, 2013: 0,6%, 2014: 3.9%, 2015: 25,1%, 2016: 52,4%, 2017: 9,2% en in 2018: 5,4%. Voor de eerste 3 maanden van 2019 zitten we op een inflatiecijfer van rond de 4,5%. Dat is in totaal bijkans 105%. En dan wordt in persberichten gezegd: de inflatie daalt vanwege afgenomen wisselkoersvolatiliteit. Wat ze zullen (blijven) annonceren is honing, maar na 2020 zal het blijken gif te zijn.
200 miljard en lening
Over de $ 200+ miljard aan bodemschatten met als bijpak de trotse politiek doorzichtige opmerking, dat de overheid 83.000 personen verzorgt zoals Adhin dit stelt, krijg je alleen maar droge hoest met hevige pijn op je borst. Op weg naar de verkiezingen wordt de verleidingseconomie wederom gepropageerd die het land regelrecht naar in nieuwe crisis dompelt. Als deze $ 200+ miljard, waarvan $ 60 miljard uit de bauxietsector waar zou zijn, waarom zouden multinationals als BHP Billiton en Alcoa Suriname verlaten? Waarom wilde men toen Staatsolie voor $ 35 miljoen verkopen? Geen enkele Statistiek of Planbureau rekent een dergelijke onzin door. Met $ 200+ miljard doen wij aan GMG: goochelen met getallen. De NDP-regeringen en rekenmachine zijn geen vrienden. Bouterse en monetaristen hebben geen klik, blijkt nu wederom. We moeten stoppen met lin lin libi.
Met 7% overgebleven kader uit het hoger onderwijs, waarvan slechts 2,5% academisch geschoold en 200 gepromoveerden hebben wij een tekort aan 3 x k: kennis, kunde en kracht. Minister Hoefdraad is geen rescue 911 en vp Adhin leidt een wondenkabinet terwijl wij een wonderkabinet nodig hebben.
Conclusie
Na 9 jaren kunnen wij gerust stellen dat het EcoFin experiment Bouterse-Hoefdraad fundamenteel is mislukt en weggegooid geld is. Er wordt monetair gefinancierd en de koers stijgt maar. De geschiedenis herhaalt zich. In 2014 hebben wij de monetaire financiering als film al gezien. Deze film herhaalt zich, het is race II. Het kaarsje gaat langzaam uit en vanaf 2020 zal het sneller uitgaan.
We hebben in 2018/2019 helaas een broze monetaire stabiliteit gehad, eigenlijk totaal geen evenwicht. We hadden in 2018/2019 moeten werken aan een GFS, een Gezond Financieel Suriname. We moesten de begroting 2019 al lang hebben aangepast en goedgekeurd, maar we doen het niet. We moe(s)ten niet meer consumptief lenen, maar we lenen ons kapot voor de import van aardappelen en uien. Het gaat om de topstructuur, dat kerndepartement, dat Surinaamse EcoFin plaatje en verder vastberadenheid, visie en economisch-verstand. Wij hebben wijsheid nodig bij het voeren van goed binnenlands en buitenlands economie. We gaan de verleidingseconomie in, en deze verleiding werkt door als doping voor de volgende regering. De vraag is: gaan we met DDB III, 3x schieten voor een kwartje, om dan dit gevallen kwartje (niet) te kunnen vinden? Als we niet binnen de EcoFin lijntjes blijven kleuren zullen we samen zeggen: goed zo, tot de eerst volgende crisis.
Mr. Robby Makka (Msc)
(Robby Makka is in het dagelijks leven Manager op het Ministerie van Financiën in Nederland; hij becommentarieert de Surinaamse economie op persoonlijke titel. “Eenieder mag zijn politieke voorkeuren hebben, stelt hij. Niks mis mee. Het gaat echter om de kwaliteit van de argumentatie onderbouwd met cijfers bij het samenstellen van een bijdrage”.)