Makka: Genoeg oplossingen voor de lege koffer

Er zijn tal van concrete oplossingen voor de inktzwarte wolken die nu boven Suriname hangen. De devaluatie, monetaire financiering, verhoging van de kasreserve en de halvering van de begroting zijn de jongste economische vraagstukken waarvan de negatieve gevolgen met inzet van optimale deskundigheid te kantelen zijn. Er is hiervoor slechts wil, moed, slagkracht, crisisaanpak en kantelmanagement nodig.

De wisselkoers ging na de verkiezingen van 2015 in rap tempo omhoog. De monetaire reserves nemen flink af. ‘Recessie’ maakt plaatst voor economische depressie, met de verwachting van enorme inflatie vanwege de devaluatie. We zagen de lange rijen bij de benzinestations. Het eerste protestbord zien wij ook al. President Bouterse heeft (na de periode van Bouterse 1) een overspannen overheid en een schandvlek van economische erfenis overgehouden. Met de devaluatie-ervaring van 2010, wordt nu eigenlijk gezegd: devaluatie is mijn vriend. Wij flikken het weer als impopulaire maatregel, wederom direct na de verkiezingen, om deze devaluatie door te voeren. Dat is de economische vertaling van “we gaan nog voor vijf. We krijgen een herhaling van dezelfde devaluatie, kasreserve en government take etc. Dit zijn van de ‘weg van de minste weerstand’ maatregelen. Echter, deze keer is het economisch startblok erg: er is op grote schaal monetair gefinancierd. Achter de voordeur. De governor ging hierbij continue moreel monetair mijmeren.

De economische stabiliteit mag niet ondergeschikt worden gemaakt aan het sociaal contract. Daarvoor is altijd gewaakt. Laat ons vaststellen: veel is verkeerd uitgevoerd, ondanks waarschuwingen, enkel om de verkiezingen van 2015 te winnen. Hun laatste broek had geen zakken. Schulden zijn gemaakt om schulden af te lossen. De 1 oktober rede was daarom een ‘zwarte rook rede’.

Over de Cbvs en zijn prachtige creditrating persberichten etc. kunnen we zeggen: van buiten ziet het er gelikt uit, onder de kap is het nog steeds een puinhoop. Sommige partijen hebben een abonnement op monetaire financiering, welke een economische misdaad is. Sommige zijn een abonnee van herstel en aanpassingsprogramma.

Ik laat de oorzaken van de devaluatie voor wat het is en zoem in op het (succesvol) kunnen kantelen van de simpele economie. Het kantelen (switcheconomisch beleid) is niet zo moeilijk. De ervaring is er ook nog. Wij hebben minimaal twee Structurele Aanpassingsprogramma ‘s (SAP’s) gehad. Bovendien had regering Bouterse 1 ook nog een SVP, (het Structureel Verbetering Programma). Het gaat achtereenvolgens om: het team, het stuurcontract, de planning, de aandachtspunten, en de effecten van de devaluatie zelf.

Het team:
Voor de basisoplossingsrichting allereerst: het Economisch Team in 5 stappen:
1. CBvS: benoem spoedig een ‘kantel-govenor’, een bankier of een topeconoom van de VES, (vertrouwen komt terug); vertrouwen is het meest essentiële in de economie.
2. Minfin: 1 monetarist als Minister Financiën (minfin) is onvoldoende en de waarnemend president functie van de CBvS is een zwakke status. Beëindig dus de waarnemende statussen en maak 2 vaste topmonetaristen;
3. Belastingen: er is geen vaste Directeur Fiscaliteit; benoem spoedig een nieuwe vaste Directeur Belastingen voor langere periode en duurzaam beleid;
4. Financiën: de wnd. Directeurschap van Financiën is verkeerd; deze moet ook een vaste zijn.
5. Handhaving: benoem 1e lijn handhavingsregisseurs zoals een hoogleraar economie en of registeraccountants om het lege koffertje van Bouterse weer te vullen.

Het stuurcontract en kwartet
Het duo monetarisme (minfin en governor) en beide directies uit Financiën krijgen een stuurcontract mee. In dit stuurcontract zit de economische outlook:
Monetaire reserve is: 369 miljoen $ of minder (per eind oktober 2016);
Staatschuld nu is: Buitenlandse schuld: US$ 1.144,451 mln. = SRD 3.833,911. Binnenlandse schuld: US$ 1.097,934 mln. = SRD 3.678,080 mln
Inflatie: gemiddeld 4,3% (laatste 3 maanden)
Werkloosheid: 13% 2013/2014
Basisgoederen: 4% duurder dan vorig jaar. Behoudens vangnet duurder.
Verhogingen: water, energie en benzine (met 0,70 cent), geleidelijk aan.
Afvloeiingen: Suralco, Rosebel Goldmines/Iamgold, MKB etc., begeleiden.

Planning (duurzaamheid):
– Meerjanren Ontwikkelingsplan 2012-2016 moet worden herschreven, dit plan is al achterhaald;
– Het sociaal contract, het zgn. bed, brood en bad beleid van Bouterse, voor zover dat nog bestaat, gaat (partieel) de diepzeehaven in.
– Het proces van geboefte (kruimeldieven zijn groot geworden) met opsluiten en corruptieaanpak groot aanpakken en volledig overlaten aan ministerie van Justitie en Politie en het Openbaar Ministerie.
– De (extra) spookambtenaren, ontheven medewerkers, geschorste en ontslagen arbeidskrachten moeten na sancties helpen aan de opbouw van de economie.
– In het FEP rapport zijn 11 concrete maatregelen genoemd, bv de rij- en voertuigenbelastingen. Begin ermee.
– Ook in de actuele overheidskrant staat concreet het ‘Integrale pakket van fiscale stabilisatie en hervormingen’ waarbij implementeren van sterke banken en opzetten van een sociaal vangnet mogelijk is. Start hiermee.
– We hebben de VES, Vereniging van Bankiers en de IGSR met studierichting macro-economie voor cosupport, draagvlak, reparatie en medesturing.

Concreet bij devaluatie:
Bij een devaluatie (ontwaarding) wordt de bestaande verhouding tussen de geldwaarde enerzijds en de goudwaarde of valutakoers anderzijds verminderd. Voorbeeld: In een bepaald land wordt de waarde van de munteenheid gelijkgesteld met 1 gram goud; na een devaluatie met 25% wordt deze verhouding 1,25 munteenheid = 1 gram goud. De bedoeling van de devaluatie is de binnenlandse economische moeilijkheden (vooral in geval van slappe activiteit) helpen oplossen, hoofdzakelijk door vergemakkelijking van de uitvoer. Na een devaluatie worden de uitgevoerde producten ‘goedkoper’, d.w.z. de buitenlandse koper heeft minder deviezen nodig om hetzelfde artikel te kopen. Door deze maatregel hoopt men de uitvoer – en bijgevolg de binnenlandse productie – op te voeren. De ingevoerde artikelen worden door de devaluatie duurder: volgens dit voorbeeld moet 25 % meer betaald worden voor hetzelfde artikel na de devaluatie. De mogelijkheden zijn dan de volgende:
1. de invoer wordt afgeremd; Dat is wat DNA-voorzitter Jennifer Simons overwoog. Gaan voor eigen productie.
2. de binnenlandse industrie kan op korte tijd de ontbrekende goederen leveren (wat de politici en industriëlen hopen);
3. de verbruikers betalen hogere prijzen voor de ingevoerde goederen.
Als export goedkoper wordt, kan men de begroting weer upgraden.

Aandachtspunten:
Concentratie is de sleutel tot economische resultaten. Het gaat om vastberadenheid. Wij aarzelen te lang en twijfelen te vaak. De situatie is binnen twee jaren te kantelen met economen, politici, fiscalisten, accountants in een samen redzaamheid programma met juiste positionering van het human capital. De (aankomende en zeker toenemende) inflatie, de huidige devaluatie, de internationale recessie, en de interne depressie kunnen wij zeker beheersbaar houden.
Economische leiders moeten opstaan. Financiële managers moeten niet zitten. De essentie van leiderschap is om meer leiders voort te brengen, niet meer volgers. Het onderscheid tussen een leider en een volger is: innovatie.

De persconferenties van de president simuleer ik voor u:
-Voor de verkiezingen: we love SU, eigen productie, Nederland en USA schuldigen, Moni de, gouden kerst, geen devaluatie, trots zijn op je zelf, we zijn een comfortland, hoopgevend etc.

– Na de verkiezingen: internationale prijzen gaan omlaag, wereldwijde crises, zwaar weer, tering naar de nering, er is terreur en oorlog op de wereld, we hebben zon zonder rampen, we zijn gezegend, we zijn Paramaribo en geen Parijs, en laat ons trots zijn op Suriname. Al houdt u niet van mij, ik houd wel van u… Suriname verdient deze devaluatie niet.

De realiteit is: Ik accepteer monetaire financiering, kasreserve verhoging, en tweemaal ontwaarding van de SRD, al wordt Suriname en de Surinamer 43% armer binnen 6 jaar. Dan kom ik dichtbij de verkiezingen met basisverzekering en naschoolse opvang. Einduitspraak: I did it my way…
Kortom: Eerst was de kraan open zonder dweil, nu kraan dicht en druppels vangen in emmer.

Aanbeveling:
Het is beter om niet meer glashard te ontkennen dat moni de, maar structureel te werken aan de modernisering van de economie. Stoppen met mooie spreekteksten over recessie en komen met verstandige economische boodschap. Haal de boodschappen voor de ordening, want economische ordening, is als een gerecht maken. We moeten voorlopig volatiel blijven, met een gelimiteerd opwaarts en neerwaarts potentieel. Er zijn sterke kanten van de economie: het FEP rapport, de jongste wijzigingen van comptabiliteitswet, de VES adviezen, een deel van de betaling aan AAV, maar ook het gediversifieerde karakter van onze economie.

En ook over de nieuwe maatregelen ben ik geen donkerzwartkijker. Objectsubsidie op benzine stoppen, water en stroom vervangen door subjectsubsidie is technisch juist. Ook de verschuiving van de druk van directe belastingen naar indirecte belastingen is geen verkeerde.
Maar er moet spoedig een nieuwe governor benoemd worden, waar wij kunnen zeggen: “Hij voert het juiste beleid om het vertrouwen te herstellen; de maatregelen zijn orthodox, maar hij snijdt monetair in de overheidsuitgaven en verhoogt de controle op banktransacties. Dan vul je het leeg koffertje van Suriname opnieuw, na 40 jaar onafhankelijkheid.

Mr. Robby Makka (Msc)

Scroll to Top