Publications

Analyse: Wachten op goed cijferseizoen na 8 jaar (2)

  • 26 May

De combinatie 'geld-geluk' is niet aan alle Surinamers besteed

Om het financieel economisch (hierna: EcoFin) beleid van de regering te kunnen volgen, becommentarieert analyticus Robby Makka, de periode 25 mei 2017 - 25 mei 2018. Deze afgebakende periode betreft het 3e beleidsjaar van regering Bouterse II, na de verkiezingen van 25 mei 2015. In 2016 jaar maakte Makka de analyse voor het 1e beleidsjaar DDBII, 2015 - 2016, in 2 delen. Hierbij koos hij voor het thema 'vertrouwen', dat zo essentieel is in de economie. In 2017 gaf hij vervolgens “analistenadviezen” over het 2e verkiezingsjaar DDBII ook in 2 delen, verpakt onder het thema: 'van slechte naar echte economie'. Hij blikt bij 3 jaar verkiezingen wederom terug en vooral ook vooruit, op wat komen moet. Vrijdag is deel 1 gepubliceerd.

De combinatie 'geld en geluk' is niet aan alle landgenoten besteed. De ene keer vergelijken wij Suriname met Dubai, en na de verkiezingen krijgen wij flinke 'pai-pai'. De andere keer wordt Suriname vergeleken met Zwitserland, echter zweten wij niet genoeg in eigen land. Vergelijkingen met Dubai, Zwitserland of welk Caricom land dan ook ten spijt, zie hier het contrast: op de begroting 2018 is voor armoedebestrijding het bedrag met SRD 41 miljoen (van SRD 54 miljoen naar SRD 13 miljoen) teruggebracht. Het uitstel van BTW (met prognose inkomsten bijna SRD 400 miljoen voor 2018) is gelijk aan financieel drijfzand.

We zijn dringend op zoek naar het goede profiel: de goede technische Hildenberg- en Telting-achtige eigenzinnige, zelfsturende, ondernemende en onderzoekende EcoFin bestuurders en deskundigen. Die het heft in eigen handen neemt, zich autonoom gedraagt en daarmee het beste, ook aan de politieke organisatie NDP geeft van wat hij heeft, ook na hun dood: namelijk zichzelf. Die niet een deel van zichzelf commercieel achterlaat voor de deur van het kantoorpand Kabinet Suriname, zoals een aantal van de gereshuffelde ministers. Want deskundigheid, eigen regie, eigenheid en dus ook tegenspraak, brengen een organisatie verder, blijkt uit tal van internationale publicaties. Het levert wendbaarheid, creativiteit en innovatievermogen op. Niet 1 NDP gelieerde topper komt met een vernieuwend idee, dat afwijkt van de voorgeschreven bermtaken, en dan dit idee doordrukt. De ex-IDSC deskundigen?, zij ook niet. Kan je dat als een bedreiging voor de beheersbaarheid ervaren? De makkelijkste weg is om de medewerker terug naar zijn omkaderde functiehok te sturen. Motiverend is dat niet. Daardoor hebben we weinig eigen geld en minder financieel geluk.

Autonomie
We willen bewindspersonen die management technisch autonoom zijn, die zelf de regie pakken en buiten de lijntjes durven te kleuren. Dan gebeuren er soms dingen die je niet zo leuk vindt, maar die wel goed zijn voor de economie, authentiek en afwijkend. We hebben hem/haar nodig: de ’financieel planner van het jaar’. Sparend, sanerend of beleggend, dus. En daarbij geldt: hoe eerder je ermee begint, hoe eenvoudiger het is om te saneren of je spaarpot voldoende te vullen. De onder NF werkende G. Gersie (begonnen in 2016) en R. May (begonnen in 2018) zijn teruggehaald. Prima toch? Daarom is de monetaire reserve neerwaarts bijgesteld, maar de leningen niet. Nu moeten wij misschien het Structureel Aanpassingsprogramma gaan kopiëren. Maar de komende 2 jaren gebeurt dit zeker niet. De CBvS leverde op 1 punt goed werk: de kerninflatie, dus zonder de invloed van de sterk schommelende prijzen voor energie en levens- en genotsmiddelen, kwam afgelopen periode hierdoor ook beheersbaar uit. Gersie zei eind maart dan ook: “Het is te danken aan onder meer ‘strak’ monetair beleid”. De maatschappelijke liquiditeit; het geld in omloop, wordt goed beheerd”. Het inflatiepercentage bleef gemiddeld gehandhaafd en betekende wederom een stabilisatie ten opzichte van de voorgaande maand (8,6%). Elk procentpunt beneden 10% is inderdaad beter voor ons land. Nu moet de CBvS dat ook gaan doen met de leningen. Maar de inflatie is nog steeds hoog.

De kredietbeoordelaar Standard & Poor's (S&P) zag de vooruitzichten voor de kredietwaardigheid van ons land 'zonnig' in. S&P wees op de goede economische omstandigheden maar waarschuwde voor een andere hoog risico. Teveel macht bij twee hoge EcoFin leiders: Bouterse en Hoefdraad. Nu zien wij dit risico wederom bij het ontwerp comptabiliteitswet dat thans aan de orde is in DNA. Er is teveel macht aan de Minister van Financiën toebedeeld, terwijl de RvM en het Parlement buitenspel worden gezet. De voorzitter van het parlement en enkele andere leden willen terecht dat de sancties in deze wet worden opgenomen.

Zij, Bouterse en Hoefdraad hebben een buitensporige rol. Want nauwelijks is de rating binnen, of is men weer op de stoep van nieuwe crediteuren. Het lijkt precies op, de regering danst weer 'Moon Walk', omdat er een weer een hoofdschuldeiser is binnengehaald. Maar daar gaat het in een land echt niet om. Net zomin als voor een dikke bankrekening zorgen, dat kan onze tante van de Titoniastraat ook. Maar jammer genoeg, de oom van de Tamarindelaan kan het fundamenteel niet. Onze hulpbronnen zijn duur te verkopen, maar als je dure leningen sluit, wordt die schuldenberg vanzelf weer groter. Hoefdraad is de meest rode doek voor de stier. Het volk bloedt door deze hoge rentevergoedingen. Het is $ 51 miljoen per jaar, 2x per jaar te betalen. Hierdoor missen wij elke dag de afslag naar de subtop binnen de regio.

Het geduld is helemaal op. Dat kan de CLO niet zeggen. Salaris betalen aan de overheidswerkers wordt gezien als een prestatie. Het loonbod door de overheid voor een nieuwe cao is onderdeel van de verkiezingen i.p.v. van bevordering van de innovatie in de economie. Na jaren van nullijn of ‘SRD 100 hier en SRD 500 daar’ hopen de vakbonden een goede 'stembiljet-cao' voor 2020 af te kunnen sluiten. Het zicht op een koopkrachtstijging blijft echter vooralsnog uit, nu de regering dit loonbod uitschuift. Er is eerder sprake van een loonwaarschuwing (inflatie-effect).

Samenwerking

Gaan voor 'samenwerking' wat men echt en elke keer belangrijk vindt. Dat zei Minister M. Noersalim van Biza ook op 4 mei, VP A. Adhin op 7 mei (Surinamers zijn volgens hem 'niet goed in consensus en samen vooruitgaan') en Minister HI&T, S. Tsang, ook op 7 mei (als we het samen willen, kunnen wij het samen). Het klinkt geweldig, maar gebeurt niet vanzelf. Zeker niet als 'Ashwin Nannan-Panday' verhuist naar Wanica. Want dan vindt men 'domiciliebeginsel' belangrijker dan samenwerken met andere partijen of democratie, zoals toen de Mega Combinatie belangrijk was.

Zoals je voor een goed figuur meer nodig hebt dan een dieet, zo heb je voor passie in de economie meer nodig dan een theorie over samenwerking. Een blijvende verandering vereist een aanpak die bij je past en doorzettingsvermogen. Kijk niet alleen naar belemmeringen, maar vooral naar je EcoFin potentieel, dat ook bij VES aanwezig is. Dat is een positievere insteek en je bereikt er ook meer mee. Door de focus te richten op dat je economie of VES heel belangrijk vindt, ontstaat een andere mindset. Je krijgt een wijdere blik, durft meer risico te nemen. Daardoor kom je tot creatievere oplossingen en benut je de gewenste diversiteit in de economie. Maar neen, men wilt toegewijd vader zijn en projecten populair succesvol afronden. We willen populair doen zoals met Coproco virgin coconut oil of Bollywood met Shah Rukh Khan in the jungle. Nergens voor nodig. De economie is nog 'virgin' en het nut is er om deze te oliën. Wij moeten ophouden om van een mesthoop parfum te maken. Alles om het behalen van 28 of 34 zetels. Daarom komt de economie vaker klem te zitten, ook al heeft de DNA afgelopen jaar 38 wetten in 2017 goedgekeurd. Er is een kompasnaald nodig. Doen wat je écht wilt: zo krijg je dat voor elkaar. Dan krijg je ook positieve analyses.

Kortetermijndenken
Om dichter bij het ideaalbeeld te komen moet je EcoFin belemmeringen overwinnen. Kortetermijndenken bijvoorbeeld. Van nature willen mensen hun kortetermijndoelen realiseren en teleurstellingen vermijden. Deze neiging zit in de weg wanneer jij je EcoFin gedrag duurzaam wilt veranderen. Stel dat je wilt afvallen. Dan is een brood pomp bij de lunch meteen lekker, terwijl je een slank lijf pas over een half jaar kunt bereiken. De politiek heeft de neiging om allerlei populaire taken op zich te nemen en economische confrontaties te vermijden. Wij hoeven geen sensorisch geheugen te hebben, maar het sterk Rekenkamerverslag van maart 2018 spreekt boekdelen over Carifesta 2013.

FEP+VES=Succes
De aanbevelingen vragen om serieuze veranderingen: in structuren, in werkwijzen en ook in cultuur. Daar moet je willen, als totaal EcoFin kader, ons echt over buigen. Een duidelijke koers en prioriteiten vanuit de FEP (kent u dit rapport nog van het Financieel Economisch Platform?), het Stabiliteit en herstelprogramma en de creditratings risico’s, zijn vereisten bij de veranderingen die nu echt moeten plaatsvinden. Dan is intensieve samenwerking niet altijd vanzelfsprekend. In de literatuur en reken- technische sessies hebben we geleerd dat het geheel meer is dan de som der delen. Dat we elkaar kunnen versterken. We moeten duidelijker en gepubliceerde digiafspraken maken over alle EcoFin stukkenstroom vanuit het Minfin departement en naar alle bewindslieden en instanties toe. Dit helpt om rolzuiver, rolvast en EcoFin raszuiver te zijn. En zeg na: we trekken de lijn versterkt door die dan de afgelopen tijd al met de uitvoeringstoetsen nieuwe stijl is ingezet en krijgt deze een duidelijke rol bij het vaststellen van de kaders.

Kloof
En als die kloof komt of er is, gaan we ‘m dichten. Kloof betekent dat mensen, collega’s en politici onvoldoende met elkaar in gesprek zijn over ons EcoFin werk. Dat beeld geeft meteen de oplossing aan: een kloof dichten betekent meer gezamenlijkheid, meer samenwerken. Dat moet absoluut de ambitie zijn. We krijgen risicovolle tijden: na 2020 loopt de grace periode voor veel leningen af. Dat is het moment dat de volledige interest en aflossing betaald moet worden, zeker in 2026. Wat heeft het voor zin om te vermelden dat wij: ons nationaal moeten opstellen, samenwerken, reshuffelen, het kiesstelsel zullen aanpassen en de monetaire spaarpot vol zullen krijgen, als je verdiensten teruglopen, niet genoeg zijn om je broek op te houden en over enkele jaren een aantal grote schuldeisers komt aankloppen? Een halve waarheid is in de economie een grote leugen.

Krachtige keuzes

De crux zit daarom in krachtige keuzes maken. Er zitten groeven in de manier van denken en doen, waar men makkelijk in blijft hangen. Het is belangrijk om ook daar gerichte aandacht aan te besteden met oprechte rekenmeesters op een eerlijke tekentafel. Door de belemmeringen te (h)erkennen en kracht te putten uit wat men echt wilt, kom men uit oude patronen en maakt men grote stappen. Economen en andere adviseurs kunnen daarbij een steun zijn. Om gedragspatronen te veranderen moet men echt gefocust blijven op de nieuwe manier van finance-doen, het inslijpen in je dagelijkse routine. Dan krijg je zeker een goed cijferseizoen.

Mr. Robby Makka (Msc)
(Jaaranalyticus speciaal voor Starnieuws)