Analyse: Wachten op goed cijferseizoen na 8 jaar (slot)
Om het financieel economisch (EcoFin) beleid van de regering te kunnen volgen, becommentarieert analyticus Robby Makka, de periode 25 mei 2017- 25 mei 2018. Deze afgebakende periode betreft het 3e beleidsjaar van regering Bouterse II, na de verkiezingen van 25 mei 2015. In 2016 jaar maakte Makka de analyse voor het 1e beleidsjaar DDBII, 2015 - 2016, in 2 delen. Hierbij koos hij voor het thema 'vertrouwen', dat zo essentieel is in de economie. In 2017 gaf hij vervolgens 'analistenadviezen' over het 2e verkiezingsjaar DDBII ook in 2 delen, verpakt onder het thema: 'van slechte naar echte economie'. Hij blikt bij 3 jaar verkiezingen wederom terug en vooral ook vooruit, op wat komen moet. Zaterdag is deel 2 gepubliceerd.
De economie is een leeg hulsel. Wij meten het succes van iemand niet aan hoe hoog hij klimt, maar aan hoe hoog hij weer opveert als hij de bodem raakt. Zo is het ook met EcoFin. Kansen zijn als bussen. Er stopt er altijd wel eentje. Maar ja, het wachten is kennelijk wederom op de verhoogde internationale prijzen van goud en olie (olie is nu $ 80, = per vat en op het niveau van november 2014), terwijl de interne en externe integriteitsonderzoeken naar het fêteren van vrienden en familie met geld uit het staatsbudgetten niet worden uitgebreid. En dat laatste heeft tot nu toe geen bevindingen opgeleverd, behalve het Rekenkamerverslag over Carifesta. En worden helaas geen (strafrechtelijke) maatregelen getroffen. Daarom duurt de jetlag in de economie voort, ondanks analistenadviezen. Het is de economie in schematherapie zonder systeemherstel, met als recentste voorbeelden: de verkwisting van $ 4.2 miljoen i.v.m. het AMC-AZP project (exclusief schadeloosstelling en rechtszaken), de beslaglegging van € 19 miljoen op geldzending van de CBvS waarvan het onderzoek maanden kan duren, de politieke herschikking en dwarsconstructie van de Staatsolie-leningen mogelijk bij Credit Suisse en het ontbreken van sancties in de nieuwe Comptabiliteitswet. Maar wat leren wij hieruit? Wij hebben het schuldenplafond in het verleden flexibel omhoog geduwd zonder sancties en de monetaire financiering vanwege de Bankwet sanctieloos goedgekeurd. Dit blijft in de analen en voor rekening van het parlement.
Niemand binnen de coalitie (regering en parlement) slaat echt met inepte vuisten op de deur en niemand roept 'tot hier en stop'. Dit lijkt op - een wederzijdse communicatiestoornis wegens tweezijdig gebrek aan verbaal talent – maar dat is het niet, het is ronduit beschamend. Het meest opvallende voorbeeld was van de ontheven directeur van de Wegenautoriteit, G. Norden, die tijdens een persconferentie in 2017 zei: “nu de gouden award binnen is, zal gestreefd worden naar het hogere diamant”. Norden waarschuwde dat "strakker gelet zal worden op de regels waaraan aannemers zich moeten houden." En dezelfde Norden werd op non-actief gesteld mogelijk vanwege schending van integriteitsregels. Dat is hogere diamant. Maar het meest zorgwekkende is bij de jonge ministers van Jeugd- en Sportzaken. Let wel: Jeugd, ons voorbeeld van de volgende generatie. Er zijn al drie jonge ministers uit het NDP kamp bedankt. Dat is zeer verontrustend.
De zeepiraterij is al behandeld. Deze was een dieptepunt. Maar wat het afgelopen jaar ook als beschamend kon worden beschouwd, is het onvermogen van het kabinet om de zaak van de overleden baby’s binnen AZP beschaafd en meevoelend af te handelen. Om je als 'werkgever' van kleine slachtoffers van, vermoedelijk, medisch falen schuil te houden, is veel erger dan een gemist positieve credit rating.
Technisch Innoveren 2018/19
In 2018/2019 zetten wij voor wat betreft procesverbeteringen in op de reeds benoemde terreinen maar dan hopelijk innovatief in combinatie met de VES met het oog op de echte stabiliteit van de economie. Concreet betekent dit het volgende: in de herijking moeten voor minimaal 6 economische processen (verhoging inkomsten, verlaging uitgaven, monetaire reserve, staatsschuld, verdiencapaciteit en inflatie) verbetervoorstellen zijn uitgewerkt. Deze worden dan opgepakt in projecten waarvan bv. staatsschuld en verdiencapaciteit als eerste te realiseren projecten worden benoemd. Laat Investsur geen nieuwe IDCS of AMC van het AZP worden, anders is het “different name, same game, because of the ugly frame”.
Rapportages 3x E
Het is belangrijk om vanuit een breed perspectief te kijken naar de ontwikkeling van EcoFin en de rapportages aan DNA en de media bv. elke 3 maanden daarop aan te laten sluiten. Tot op heden is nog niet systematisch gerapporteerd aan DNA en de media over de stand van zaken van het stabiliteit en hervormingsprogramma: kort, krachtig, leesbaar en toegelicht. Evenmin over de herijking hiervan. Ook het rapportageformat moet worden gewijzigd, ook voor wat betreft de nieuwe comptabiliteitswet en een aanbestedingswet met genoeg audit ruimte, review en double check door controle- en rekeninstituten. De aanpak van Technische Innoveren (bij deze het voorstel TI) heeft ook consequenties voor de wijze van rapporteren.
Overweeg daartoe de kwartaal- of halfjaarrapportages geleidelijk om te vormen tot respectievelijk een jaarlijks EcoFin-plan en een jaarrapportage, die uiteraard aansluit bij de goedgekeurde begroting. Maak een realisatienota die wordt gecombineerd met de halfjaarsrapportage als die maar het karakter krijgt van vooruitkijken. Laat de websites: cbvs.sr, sdmo.org, minfin.sr, belastingdienst.sr, (achtereenvolgens Centrale Bank, Bureau Staatsschuld, Ministerie van Financiën en de Belastingdienst) en van de overige economische diensten strenger en strakker werken met de 3x E formule: Eenvoudiger, Elektronischer en Economischer.
4 aanbevelingen
- Innovatie: al met al, lijken de problemen in de economie complex, hardnekkig en omvangrijk en vergt het een lange adem om hieruit te komen. Middelen en kader zijn de problemen, maar management is het grootste probleem. Het voorgestelde model, Technische Innovatie (TI), kan hier op een zorgvuldige en realistische wijze mee omgaan. Kies a.u.b. voor een stapsgewijs model zodat er tussentijds sneller en makkelijk bijgestuurd kan worden. Beseft wordt dat dit niet van vandaag op morgen tot grote en merkbare veranderingen gaat leiden, net zomin als men nieuwe incidenten kan uitsluiten. Sterker nog, op korte termijn kan deze aanpak tot verdere vertraging in individuele projecten leiden, om op langere termijn -mogelijk zelfs sneller- de beoogde doelen daadwerkelijk te kunnen bereiken. Kom binnen het Openbaar Ministerie met forensische accountants- en rechercheurs en versterk FIOD-achtige werkzaamheden.
- Communicatie: met de inzet en betrokkenheid van alle burgers van Suriname hebben wij er vertrouwen in dat we stapje voor stapje dichter bij die gemoderniseerde EcoFin gaan komen, die in staat is de cruciale rol bij het genereren van inkomsten voor de financiering van overheidsbeleid goed te blijven vervullen, waarbij moderne interactie met de belastingbetaler/consument/media plaatsvindt en de processen op orde zijn.
- Verbinding: maak a.u.b. van de economie geen vechtscheiding tussen coalitie en oppositie. Nieuwe ministers moeten weten dat men aantreedt bij een 'kabinet met alleen maar vrienden'. Dat de EcoFin van ons land een creditcard generator is. Dat daarom in het 9e jaar van DDB er weer sprake is van: schoolvoeding en pakketten voor verkiezingswinst. Maar na de roem komt weer de realiteit. De oplossing is een kwestie van lange adem en naast structuur gaat het ook om de cultuur. Het goede behouden en bereid zijn dat wat anders moet ook echt te veranderen. Het versterken van toezicht, het organiseren van tegenspraak, regievoering, gezamenlijkheid en heel cruciaal: verbinding. Is de betrokkenheid en bereidheid met elkaar te werken aan een nog beter Financiën?
- Leerbaar: men is na 8 jaren nog steeds onleerbaar. Aan de andere kant is een vat vol geleerdheid nog geen druppel wijsheid waard. Wij hebben een regering van 'Skalian en Dalian'. Wij hebben een kabinet met loan and debt, wat je echt hebt. Als het gaat om 8 jaren economie zit een ‘halve stok’ er in. Helaas hebben wij een 'groot verlof' voor wie in de economie werkt. De economie heeft al 8 jaren vakantie; financiën ook. We treffen de maatregelen niet (genoeg). De broodnodige realiteitszin is er nog niet. Er is een revolutie van vertrouwen nodig. In het paradijselijke Suriname voelt de economie als een kermis in een hel: steenrijk versus steenarm. En dit verschil is gewoon steenhard.
Er is een diepere cultuurverandering nodig om de problemen op te lossen. De aanpak van deze problemen vraagt om durf, zodat stappen ook daadwerkelijk gezet worden. Leiderschap maakt deel uit van de vernieuwingsopgave en de bijbehorende cultuurverandering. Van leidinggevenden wordt een extra inzet in de vorm van het tonen van voorbeeldgedrag verwacht.
Tot slot: Dakpan leiderschap
Waar ex Pres. R. Venetiaan stopte, daar had Pres. D. Bouterse de draad moeten oppakken, het ontwikkelingsproces met kennisdomein gecorrigeerd moeten versnellen. Maar waar Vene stopte, stokte DDB. Nieuw leiderschap is anno 2018 tegenspraak opzoeken, zeker in je eigen omgeving en via de media. Tegenspraak en conflict worden vaak gemeden en afgekapt. Doodzonde, want daar leer je van. Men moet juist blij zijn met een afwijkende mening of een fiks meningsverschil. Die zorgen voor nieuwe inzichten, oplossingen en creativiteit binnen de organisatie. Anders is het trekken aan een dood paard. Wees niet bang, waar gehakt wordt, vallen spaanders. You cannot make an omelette without breaking eggs.
De EcoFin ketens zijn vorm te geven en steviger in te bedden in de reguliere jaarplancycli. Dit betekent ook dat maximaal kan worden ingespeeld op de voortgang en veranderende prioriteiten. Leereffecten kunnen zo optimaal worden behaald en dakpansgewijs worden verwerkt in volgende fasen en projecten. Al realiseren wij dat geen enkele aanpak dit helemaal kan vermijden. Laat ons wel starten met stimuli zodat in de toekomst de economische vulkaan geen vuur hoeft te spuwen, nog minder dat de kokendhete lava, een nieuwe devaluatie, monetaire financiering, abnormale wisselkoersverschillen en dure leningen over Suriname hoeft te vellen.
Voor DDBI en DDBII geldt: eenvoud is beter dan twee-fout. Ondanks alles, er is geen schokkend beperkt referentiekader. Gehoopt wordt dat na de First Lady, anderen ook zullen zeggen: de president heeft een fout gemaakt. Of nog beter: de president heeft fouten gemaakt. Ons land is geen 'Surinothing'. Wij hebben achter Suri, nog steeds 'name”' staan. Wij hadden een 'name' met SAPI en SAPII, nu hebben DDBI en DDBII. Het is nog niet laat, er zijn kansen genoeg. Wij hebben echter wel een lange weg te gaan. Het wachten is op een goed cijferseizoen na 8 jaren.
Mr. Robby Makka (Msc)
(Jaaranalyticus speciaal voor Starnieuws)
